Legenda polskiej sceny szantowej – Perły i Łotry

Perły i Łotry to jeden z najbardziej rozpoznawalnych zespołów, wykonujących piosenkę żeglarską w Polsce. Nie tylko biorą udział w muzycznych wydarzeniach, ale są też organizatorami wielu koncertowych inicjatyw.

Od początku lat dziewięćdziesiątych grupa ta wzbogaca polską scenę muzyczną o nowe folkowe utwory i tradycyjne marynarskie pieśni, śpiewane a capella. W ich repertuarze znajdują się tradycyjne pieśni morza i charakterystyczne folkowo–żeglarskie nuty, często nawiązujące do ludowej muzyki bretońskiej i anglosaskiej. Perły i Łotry maja też w repertuarze kompozycje religijne, wywodzące się z kręgów gospel. Pomimo upływu lat, ich utwory nadal zachwycają kolejne pokolenia żeglarzy i miłośników pieśni morza, wykonywanych zarówno a cappella, jak i z wykorzystaniem instrumentów.

źródło: Wikipedia

Genezy zespołu należy się doszukiwać w muzycznych próbach, które odbywały się w 1992 roku w Katowicach. Dokładnie 1 października tegoż roku, na klatce schodowej, w domu przy ul. Bronisławy 6, w stolicy Śląska, odbywało się tzw. jam session, czyli muzykowanie opierające na się improwizacji. Chociaż nie grano wyłącznie piosenek żeglarskich, gdyż w repertuarze pojawiały się tez nuty kompozycji Beethovena, a nawet „Taniec z szablami” Arama Chaczaturiana i „Lot trzmiela” Nikolaja Rymskiego-Korsakowa, to właśnie szantowe rytmy sprawiły, że w Grzegorzu Majewskim i Marku Razowskim dojrzał pomysł stworzenia zespołu. Okres kolejnych trzech tygodni pozwolił im na skompletowanie szerszego składu zespołu, w którym finalnie znaleźli się jeszcze Konrad Irzyk, Sławomir Olko i Piotr Wierzbik. Już w listopadzie 1992 roku nowopowstała grupa Perły i Łotry Shanghaju zadebiutowała na żeglarskim festiwalu „Tratwa” w Katowicach. Pierwszy występ okazał się bardzo udany, ponieważ formacja została uznana drugim najlepszym zespołem na festiwalu i nominowano ją do udziału w prestiżowym, krakowskim festiwalu „Shanties”. Niestety, już po tym występie Piotr Wierzbik pożegnał się z zespołem i przez kolejne lata Perły i Łotry Shanghaju działały jako czteroosobowy boysband szantowy.

W tym składzie zespół wydał dwie kasety: „Sail-Ho!” z 1995 i „Pieśni po pracy” z 1997 roku. Producentem obu krążków i autorem polskich tekstów na nich zawartych był Grzegorz Majewski. Poza spędzaniem czasu w studiu nagraniowym, zespół występował na festiwalach szantowych, z mniejszymi i większymi sukcesami. W 1993 roku uczestniczyli w „Złotej Szekli”, „Kubryku”, czy „Bezanie”, a w 1994 śpiewali między innymi na festiwalach „Kopyść” w Białymstoku i „Prosiak” w Jaskini Wierzchowskiej pod Krakowem. Międzynarodowy Festiwal Piosenki Żeglarskiej „Shanties” w 1995 roku okazał się bardzo szczęśliwy dla zespołu, ponieważ Perły i Łotry Shanghaju zostały wówczas uhonorowane nagrodą im. Stana Hugilla, za wkład w rozwój i kultywowanie szanty klasycznej.

W 1998 roku skład zespołu uległ zmianie. Konrad Irzyk i Marek Razowski opuszczają go, natomiast nowymi członkami zostają Michał Gramatyka i Wojciech Harmansa. Po tych modyfikacjach, grupa wprowadza do swojego repertuaru nieco więcej piosenek, granych z instrumentami. Dwa lata później, w 2000 roku, ukazuje się ich kolejna płyta, zatytułowana „Kanał lewy, kanał prawy”.

Ciekawą postacią w nowym składzie zespołu Perły i Łotry Shanghaju jest wówczas Michał Gramatyka. Poza miłością do muzyki żeglarskiej, ma on wiele innych zainteresowań: jest prawnikiem, działaczem politycznym i wykładowcą akademickim. Gramatyka ukończył Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Następnie został adiunktem w Katedrze Kryminalistyki tegoż wydziału. Prowadził również zajęcia na innych polskich uczelniach. W 1997 roku został prokuratorem i biegłym w Sądzie Okręgowym w Katowicach. Swoją działalność polityczną zaczynał jako radny miasta Tychy, gdzie był wybierany na kilka kadencji z rzędu. W 2000 roku zaczął również pełnić funkcję wicedyrektora Miejskiego Centrum Kultury w Tychach. Dalsze kroki to mandat radnego sejmiku śląskiego, stanowisko wicemarszałka województwa i mandat posła na Sejm.

Po kilkumiesięcznym zawieszeniu działalności zespołu na przełomie 2000 i 2001 roku, następuje zmiana nazwy formacji. Z grupy odszedł wówczas jeden z jej założycieli, Grzegorz Majewski, który podjął środki prawne przeciw kolegom, które miały zapewnić mu prawo do używania wypracowanej już marki. Dlatego też pozostali muzycy skrócili wówczas nazwę i występowali jako Perły i Łotry. Do składu dołączyli wówczas Adam Saczka i Michał Smoliński. Jeszcze w 2001 wydano pierwszego krążek, sygnowany pod nową nazwą. Płyta o tytule „Perły w sieci” zawiera szesnaście utworów, wśród nich. „Ławice” (cover zespołu Cztery Refy), „Ciągnij na raz”, „Hundred Years Ago” oraz „Na dobranoc”.

W 2003 r. do Pereł i Łotrów dołączył znany z zespołu Poszedłem Na Dziób Artur Dziuk, a szeregi Pereł opuścił Sławomir Olko. Do grupy dołączył wówczas również Wojciech Paluszkiewicz, wystepujęcy wcześniej w Zespole V. W tym składzie została nagrana w 2004 roku płyta „Burza. Dekada Łotrów”, na której znajdują się miedzy innymi: „Szanta korsarska”, „Wspomnienie”, „Nadzieja”, „Boski Wiatr” oraz „Dziewczyny z Chile”.

Dwa lata później, w roku 2006, zespół Perły i Łotry sfinalizował kolejny bardzo ciekawy projekt, wydał wówczas nietypową dla siebie tematycznie płytę, zatytułowaną „Missa”, co po łacinie oznacza „msza”. Zawiera ona repertuar religijny, głównie muzykę gospel i spirituals. Jest to rzadko spotykany rodzaj muzyki na polskiej scenie, a szczególnie w świecie szant i piosenek żeglarskich, choć warto pamiętać, że pionierami w łączeniu tych gatunków były grupy Tonam & Synowie i Ryczące Dwudziestki.

„Missa” okazała się ogromnym sukcesem. Część płyty to współczesna muzyka mszalna, czego przykładem może być utwór „Msza góralska” Tadeusza Maklakiewicza, z tekstami Adama Pacha i aranżacją Adama Saczki. Muzycy wprowadzili też ekumeniczną atmosferę, poprzez wykonywanie klasycznych pieśni z Taizé , a także nut zaczerpniętych z utworów protestanckich i katolickich. Gospelowy fragment płyty jest zdecydowanie bardziej radosny. Na uwagę zasługuje tu między innymi kompozycja „Nobody Knows”. Jednak Perły i Łotry to zespół ściśle związany z tematyką morską, dlatego na ich płycie nie mogło zabraknąć elementów kultury żeglarskiej. Utwór „Niezatapialny” to połączenie alegorycznej żeglugi przez życie z wiarą, natomiast „Ethernal Father” stanowi nieoficjalny hymn amerykańskiej marynarki wojennej.

Następny krążek zespołu został wydany dopiero w roku 2010, po kolejnej zmianie nazwy, związanej z postępowaniem prawnym. Płyta o znamienitym tytule „Na wygnaniu”, sygnowana jest nazwą Prawdziwe Perły. To o tyle nietypowe wydawnictwo, że zostało udostępnione fanom jedynie w formie elektronicznej. Dostęp do niej uzyskuje się ze specjalnej strony internetowej, można ją też znaleźć w serwisach streamingowych. Utwory w większości są inspirowane irlandzkim folkiem, a szczególnie tematyką emigracji w Zielonej Wyspy. Na płycie „Na wygnaniu” znajdziemy m.in. utwór „Malcolm O’Brian”, przedstawiający historię starego Irlandczyka, „Shan Van Vocht”, czyli pieśń pochodzącą jeszcze z czasów rewolucji irlandzkiej, a także „Stary port”, czy „Szewską córę”.

Obecnie zespół wrócił do nazwy Perły i Łotry, kontynuując muzyczną podróż, w którą wybrał się przed laty pierwszy skład tej formacji. To również podróż w sensie całkiem fizycznym, ponieważ profesjonalne aranżacje i wysoka jakość wykonania pozwoliły Perłom i Łotrom nie tylko osiągnąć sukces w Polsce, ale i za granicą. Koncertowali w Holandii, Niemczech i Stanach Zjednoczonych. Należą do International Shanty and Seasong Association (ISSA).

Zespół od lat angażuje się nie tylko w rozwój swojej własnej kariery, ale też w popularyzacją pieśni spod żagli, idącą często w parze z działalnością charytatywną. Nie można tu nie wspomnieć o największym festiwalu szantowym na Śląsku, którego Perły i Łotry są organizatorami. Chodzi mianowicie o „Port Pieśni Pracy”.

Festiwal Piosenki Żeglarskiej „Port Pieśni Pracy” powstał w 2000 roku, kiedy to zorganizowano pierwszą, zimową edycję tej imprezy. Odbyła się ona na Śląsku, w Tychach, a dokładnie w tyskich Paprocanach. Wydarzenie przyjęło się w społeczności żeglarskiej, ale też polubili je sami mieszkańcy miasta, co sprawiło, że „Port Pieśni Pracy” zaczęto organizować regularnie dwa razy do roku – zimą i latem. Impreza zyskała rangę jednego z najważniejszych festiwali muzyki żeglarskiej w kraju. Od 2002 roku pojawiają się na nim również amatorskie zespoły, które konkurują o Duży, Mały i Średni Dzwon PPP. Od roku 2014 przyznaje się też nagrody specjalne: Grand Prix PPP i Wielki Dzwon PPP dla najlepszego wykonawcy festiwalu, a także Nagrodę Publiczności i Dzwoneczek PPP. Prowadzeniem koncertów zajmują się członkowie zespołu organizatorskiego, czyli Wojciech „Muzyk” Harmansa i Michał „Doktor” Gramatyka.
Wizytówką wydarzenia, organizowanego przez Perły i Łotry, jest połączenie dobrej zabawy przy muzyce morza, z działalnością charytatywną. Przy okazji jednej z edycji Festiwalu wydano specjalną, okolicznościową płytę, pt. „Szanty dla Pajacyka”. Miała ona za zadanie wesprzeć dobrze znaną akcję „Pajacyk”. W nagrania utworów, które znalazły się na tym krążku, poza Perłami i Łotrami, zaangażowały się także takie zespoły, jak: Ryczące Dwudziestki, Passat, Banana Boat czy Kant. Na płycie znalazły się także utwory opisane jako All Hands, czyli wykonane we współpracy kilku zespołów. Przykładem mogą tu być piosenki „Więcej Żagli!”, „London River” czy „Staruszek Jacht”.
Inna płyta, wydana w celu charytatywnym, to „Szanty z sercem”. Dochód z jej sprzedaży poszedł na rozwój j Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii w Zabrzu. Ten krążek również stanowi kompilację utworów wykonywanych przez różne polskie zespoły, związane ze sceną piosenki żeglarskiej. Znajdują się na niej, m.in. „Dziewczyna z Amsterdamu” Starych Dzwonów, „Gilderoy” formacji Sąsiedzi oraz „Epitafium” i „Mgła” w wykonaniu zespołu Pereł i Łotrów.
Poza tym, podczas innych edycji „Portu Pieśni Pracy zbierano fundusze dla Fundacji Janiny Ochojskiej oraz organizowano zbiórki dla mieszkańców Tychów, na skomplikowane leczenie i dla przyjaciół-szantymenów w potrzebie.

Obecnie Perły i Łotry występują w składzie: Michał Gramatyka, Wojciech Harmansa, Michał Mrozik, Włodzimierz Dębski, Ireneusz Herisz i Adam Nawrot. Pracują nad nowymi projektami, angażują się na portalach społecznościowych i zachęcają do poszerzania muzycznych horyzontów. Przykładem takiego działania może być współpraca z francuskim DJ-em, znanym jako LB One, który stworzył remiks piosenki „My Mother Told Me” w wykonaniu Pereł i Łotrów. Utwór ten, z wykorzystaniem głosów polskich szantymenów, trafił za oceanem na listę Billboardu.

Bibliografia:

Perły i Łotry „Missa”

https://folk24.pl/wykonawcy/perly-i-lotry/
https://www.instagram.com/perlyilotry/

http://szanty.art.pl/aktualnosci/notka.php?id=238
http://www.szantymaniak.pl/artykuly/prawdziwe-perly—quotna-wygnaniuquot/
http://www.szantymaniak.pl/wykonawcy/perly-i-lotry-shanghaju/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Micha%C5%82_Gramatyka