Stocznia w Gdyni i Stocznia w Szczecinie

Niemal każdy Polak słyszał o Stoczni w Gdańsku, choćby w związku z historią NSZZ „Solidarność”. Nie wszyscy zdają sobie sprawę, że w Polsce znajduje się więcej zakładów tego typu. Należą do nich stocznie zlokalizowane w Gdyni i w Szczecinie. Chociaż oby dwa zakłady zakończyły już swoją działalność, warto przybliżyć ich dokonania.

Geneza działalności Stoczni w Gdyni

Początki gdyńskiej Stoczni sięgają lat dwudziestych ubiegłego stulecia. Dokładnie 3 listopada 1922r. powołano do życia Towarzystwo z Ograniczoną Poręką, które przyjęło nazwę „Stocznia w Gdyni”. Pierwsze cztery lata działalności Towarzystwa upłynęły pod znakiem remontów kutrów rybackich i statków handlowych. W tamtym czasie, udało się zmodernizować około 50 takich jednostek, korzystając z urządzeń technicznych, takich jak tzw. most służący do podnoszenia łodzi i kutrów.

Końcem roku 1927, Stocznia w Gdyni stanęła u wrót nowego etapu swojej działalności. Zakład, wyposażony w pływający dok i dźwig o udźwigu 50 ton, mógł remontować statki polskie jak i zagraniczne, a także okręty wykorzystywane przez Marynarkę Wojenną. Przeszkodą w rozwoju zakładu w Gdyni okazało się przejęcie dużej części akcji przez właściciela sąsiedniej Stoczni Gdańskiej, czyli Danziger Werft. Obawiano się konkurencji, dlatego postanowiono zablokować działalność gdyńskiej Stoczni.

Pomimo tych niedogodności, 17 września 1931r. udało się zwodować „Samarytankę” – stalową łódź motorową, która zapisała się w historii Stoczni w Gdyni jako pierwszy samodzielnie ukończony projekt. Rozkwit zakładu nastąpił w drugiej połowie lat trzydziestych. Zbudowano wtedy nowe hale i wyposażono Stocznię w nową pochylnię. Zakład, wtenczas, dawał pracę około dwustu robotnikom. Co więcej, wystartowano z budową „Olzy”, pierwszego polskiego pełnomorskiego statku, a dokładnie parowego drobnicowca. Niestety wybuch II Wojny Światowej skutecznie zaprzepaścił plany wodowania tej jednostki.

Podczas wojny, stoczniowe tereny zostały przejęte przez Deutsche Werke Kiel A.G., czyli niemiecką stocznię z Kilonii. Pod jej rządami, w Gdyni, remontowano okręty marynarki III Rzeszy Kriegsmarine oraz budowano okręty podwodne. Wojna nie oszczędziła Stoczni, gdyż zakład został częściowo zniszczony przez naloty alianckie z lat 1943 i 1944. Pierwsze powojenne lata upłynęły gdyńskim stoczniowcom na odbudowie zrujnowanych budynków, uzupełnianiu wyposażenia zakładu stoczniowego i podnoszeniu wraków z dna basenu.

Dalsze losy gdyńskiej Stoczni

Za nowy początek w działalności Stoczni w Gdyni można przyjąć datę 30 marca 1950r., kiedy dokonała się zmiana nazwy zakładu na „Stocznię im. Komuny Paryskiej”. Pierwsze ważne zamówienie pochodziło od ZSRR. Związek Radziecki zamówił 35 drobnicowców, a pierwszy z nich, „Melitopol”, oddano do eksploatacji w 1952r. Na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych podjęto się rozbudowy Stoczni. Wzniesiono ośrodek budowy kadłubów, a także pierwszy suchy dok przystosowany do budowy jednostek o nośności dochodzącej nawet do 100 000 ton! Budowa nowoczesnego doku, polskiego projektu, trwała dwa lata. Finalnie wyposażono go w maszyny specjalistyczne m.in. suwnicą bramową o udźwigu pięciuset ton.

Ważnym dniem, dla zakładu, był 2 października 1963r., kiedy odbyło się wodowanie drobnicowca „Francesco Nullo”, zbudowanego innowacyjnie w suchym doku, na zamówienie Polskich Linii Oceanicznych. Natomiast, kiedy Norwegowie zamówili 13 masowców typu „B-523”, zainicjowano w Stoczni najnowsze technologie, dzięki którym zakład mógł porównać się podobnymi przedsiębiorstwami z całego świata.

Ciekawym statkiem, który wyszedł spod rąk pracowników z Gdyni, był „Manifest Lipcowy” dla Polskiej Żeglugi Morskiej. Okazał się pierwszym zbudowanym w Polsce statkiem klasy panamax (statek posiadający największe możliwe gabaryty, pozwalające na przepłynięcie przez Kanał Panamski). Do późniejszych konstrukcji należały: trudne w konstrukcji statki typu ro – ro, gazowce, promy pasażersko-samochodowe oraz kontenerowce.

W 1991r. Stocznia w Gdyni została skomercjalizowana i przekształcona w spółkę akcyjną „Stocznia Gdynia S.A.”. Wtedy zakład należał do grona cenionych przedsiębiorstw na skalę międzynarodową. Za dużą wartość uznawano nowoczesne wyposażenie techniczne przedsiębiorstwa, wydajność procesów technologicznych oraz wykwalifikowaną załogę. Warto dodać, że Stocznia w Gdyni należała do wąskiego grona zakładów z całego świata, której jako pierwsze zaczęły budować tankowce przyjazne dla środowiska. Stocznia Gdynia może pochwalić się uplasowaniem, w roku 2003, na pierwszym miejscu w Europie i piętnastym na świecie w kategorii wielkości produkcji.

Smutny koniec Stoczni Gdynia

W marcu 2009r. zaczęto realizować założenia tzw. specustawy stoczniowej. Oznaczało to rozpoczęcie procesu likwidacji prawnej Stoczni w Gdyni, wyprzedawaniem majątków i zwolnienia pracowników. 25 kwietnia tego roku odbyło się ostatnie wodowanie w Stoczni Gdynia.

Stocznia Szczecińska im. Adolfa Warskiego – początki

Oficjalnie, zakład budowy statków w Szczecinie utworzono dopiero po zakończeniu II Wojny Światowej, jednak Stocznia Szczecińska nie powstała „od zera”, tylko na bazie byłych stoczni niemieckich AG Vulcan Stettin i Stettiner Oderwerke. Historia zakładów szkutniczych ze Szczecina sięga pamięcią XVIII wieku. Na początku budowano statki z żelaza, a kiedy w roku 1857 zainicjowano spółkę akcyjną AG Vulcan Stettin, skupiono się na konstruowaniu stalowych krążowników lekkiego typu Magdeburg oraz niszczycieli.

I Wojna Światowa wpłynęła niekorzystnie na losy stoczni, a w momencie gdy nadszedł największy kryzys w historii kapitalizmu, postanowiono o jej likwidacji. Podczas II Wojny Światowej na znaczeniu zyskała inna niemiecka stocznia – Stettiner Oderwerke, w związku z wyposażaniem floty Kriegsmarine. Lata wojny stały się też czasem odbudowy stoczni Vulcan. Pomimo tego, wojna nie obeszła się łaskawie ze stoczniami szczecińskimi. Naloty alianckie, ostrzeliwania ze strony Związku Radzieckiego, a późniejszy demontaż sprzętu przez wycofujących się Niemców i Armię Czerwoną, doprowadziły do niemal całkowitego zniszczenia zakładów stoczniowych na tamtym terenie.

Okres powojenny

W porównaniu do Stoczni Gdańskiej i Stoczni w Gdyni, szczecińskie zakłady, po zakończeniu działań wojennych, znalazły się trudniejszej sytuacji. Chociaż, 14 czerwca 1945r,. Zjednoczenie Stoczni Polskich zobowiązało się do kooperowania budową jednostek pływających we wszystkich polskich stoczniach, zakład ze Szczecina traktowano po macoszemu. Skupiano się na Pobrzeżu Gdańskim i faworyzowano stocznie z Trójmiasta. Sprawy nie ułatwiał fakt, iż w Szczecinie brakowało sprzętu, a próby odzyskania maszyn od ZSRR skończyły się fiaskiem.

Sprawa ruszyła do przodu po wizycie, w grudniu 1945r., ministra przemysłu i handlu Eugeniusza Kwiatkowskiego. Mężczyzna wsparł prace działaczy na rzecz Stoczni Szczecińskiej mające na celu pozyskanie funduszy i przekonał się, że nie można stawiać jednych zakładów ponad innymi. Na lata 1946 – 1948 przypada okres przekazywania Polakom niemieckich zakładów stoczniowych Stettiner Oderwerke i Vulcan. Dzięki temu, 24 kwietnia 1948r, odbyło się wodowanie pełnomorskiego statku „Oliwa”, którego kadłub pochodził z pozostałości po niemieckiej działalności stoczniowej. Było to nie dość, że pierwsze powojenne wodowanie w Szczecinie, ale i Polsce.

Działalność szczecińskiej stoczni

Końcem lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku, nadano Stoczni w Szczecinie imię Adolfa Warskiego, działacza na rzecz socjalizmu i komunizmu. Do 1962r. udało się skonstruować około osiemdziesięciu jednostek pływających na zamówienia armatorów z całego świata. Realizowano projekty dla Rosjan, Brazylijczyków, a także klientów z Indonezji lub na cele Polaków. Budowano drobnicowce, statki z napędem parowym oraz motorowym, a później statki z silnikami wysokoprężnymi. W latach sześćdziesiątych, szczecińscy stoczniowcy stworzyli zaawansowane technicznie statki do celów naukowo – badawczych oraz chemikaliowce. Jednostki ze Szczecina pływały dla flot z Polski, ZSRR, Czechosłowacji, Chin, Indonezji, Iranu, Meksyku i Grecji.

Później rozpoczął się bardziej mroczny okres dla Stoczni Szczecińskiej. Powodem okazała się niekorzystna sytuacja finansowa zakładu, wynikająca nie z braku zamówień, a niewystarczających inwestycji państwa w okrętownictwo. W grudniu 1970r. terenem Stoczni zawładnęły strajki robotnicze, które były częścią tzw. wydarzeń grudniowych.

Protesty miały jednak swoje dobre skutki. Prace nad zaawansowanymi jednostkami badawczymi, warsztatowymi, promami i wycieczkowcami nabrały tempa. Wyjątkową jednostką okazał się okręt szpitalny, czyli statek, który miał służyć jako mobilny szpital. Późniejsze strajki i przemiany polityczne z lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych nie miały pozytywnego wpływu na działalność stoczniową.

Na początku lat dziewięćdziesiątych rozpoczął się okres prywatyzacji Stoczni Szczecińskiej. Przekształcono ją w spółkę akcyjną Stocznia Szczecińska Porta Holding SA. Przez kilka pierwszych lat działalności przynosiła realne zyski, dzięki budowie kontenerowców, ale już w 2002r. spółka ogłosiła upadłość. Przejęła ją Agencja Rozwoju Przemysłu S.A i wznowiono pracę stoczniową, tym razem jako Stocznia Szczecińska Nowa Sp. z o.o., która niemal w całości należała do skarbu państwa.

Do jej największych osiągnięć można zaliczyć zbudowanie 45 jednostek morskich, a wśród nich, np. prototypowy statek typu Ro-Pax „Dana Sirena”, chemikaliowce ze zbiornikami ze stali nierdzewnej „Bow Sun” i „Bow Star” lub kontenerowiec „Cala Pancaldo”. Zgodnie z tzw. specustawą stoczniową z 2009r. Stocznia Szczecińska Nowa została zlikwidowana, a niemal 4500 pracowników zostało pozbawionych pracy.
Od 2003r. działa przedsiębiorstwo stoczniowe wywodzące się z Danii. Oferuje wstępną obróbkę i gięcie blach i profili, cięcie blach i czyszczenie i malowanie sekcji.

Mimo, iż zarówno Stocznia w Gdyni jak i ta ze Szczecina im. Adolfa Warskiego, zakończyły swoją działalność, ich historia i osiągnięcia są godne podziwu i podobnie jak Stocznia Gdańska stały się częścią dziedzictwa narodowego Polaków.

Bibliografia:
http://www.stocznia.gdynia.pl/historia0.php
http://www.stocznia.gdynia.pl/historia1.php
http://www.stocznia.gdynia.pl/historia2.php

Główna

https://pl.wikipedia.org/wiki/Stocznia_Szczeci%C5%84ska_im._Adolfa_Warskiego
https://pl.wikipedia.org/wiki/Stocznia_Szczeci%C5%84ska_Nowa
https://pl.wikipedia.org/wiki/Stocznia_Gdynia#Ciekawostki