Regaty o Puchar Ameryki

Jednymi z najbardziej pasjonujących żeglarskich wydarzeń są regaty. Zawody odbywają się na całym świecie, jedne mają charakter lokalny i biorą w nich udział zapaleni amatorzy, a inne charakteryzują się światową rangą. Do jednych z najpopularniejszych regat na świecie należą Regaty o Puchar Ameryki. Jeśli chcecie poznać genezę rywalizacji i zaznajomić się z regułami zawodów, czytajcie dalej!

Od czego się zaczęło?

Początków Regat o Puchar Ameryki można doszukiwać się w Londynie w 1851r. Właśnie wtedy odbyło się pierwsze w historii EXPO (Wystawa Światowa organizowana cyklicznie, której założeniem jest prezentowanie dziedzictwa kulturalnego, technicznego i naukowego), które wzbogacał szereg imprez towarzyszących, a w tym seria regat organizowanych wokół wyspy Wight. Do Londynu przybył wtedy komandor New York Yacht Clubu – John Stevens ,na szkunerze „America”. Mężczyzna rzucił propozycję wyścigu, ale początkowo nie otrzymał pozytywnej odpowiedzi zwrotnej. Dopiero, kiedy w prasie ukazał się nieco uszczypliwy artykuł, klub żeglarski Royal Yacht Squadron podjął się wyzwania. Chociaż w tym okresie wokół wyspy odbywało się kilka regat, tylko te określano mianem „Otwartych dla jachtów należących do klubów wszystkich narodów”.

Sam wyścig był pełen zaskakujących zwrotów akcji. Linię startu zlokalizowano niedaleko wyspiarskiego miasta Cowes. Jako, że rozpoczęcie regat zaplanowano na godzinę 10.00, już wcześniej jachty o różnej wielkości i typie ożaglowania, ustawiły się tam w dwóch rzędach – w jednym kutry, a w drugim szkunery. W tamtych czasach start odbywał z kotwicy, dlatego pierwszy sygnał armatni wystrzelono o godzinie 9.50, aby uczestnicy mogli się przygotować. Dziesięć minut później, rozległ się drugi wystrzał i wyścig zaczął się na dobre. Wszyscy zawodnicy wyruszyli prawidłowo, tylko „America” miała problemy z łańcuchem i wystartowała jako ostatnia. Co ciekawe, na trasie wyścigu, oprócz konkurujących jednostek, płynęło około stu innych łodzi z widzami na pokładzie, a na jednej z nich regatom przyglądała się ówczesna królowa brytyjska – Wiktoria. W pierwszej części rywalizacji przewagę osiągnęły szkunery, dzięki wzmożonemu wiatrowi. Ciekawym momentem wyścigu okazało się okrążenie latarniowca (statku pełniącego rolę latarni morskiej) „Nab Light”. W tamtej chwili wygrywał kuter „Voltane”, a na drugim miejscu utrzymywał się szkuner Stevensa. Latarniowiec powinno opłynąć się po stronie wschodniej. „America” i kilka innych jachtów wyłamali się z tych reguł i przepłynęli między statkiem a lądem. Manewr ten sprawił, że amerykańska drużyna wyszła na prowadzenie. Nie trzeba się jednak doszukiwać chęci oszustwa u załogi jachtu „America”. Istnieje bowiem możliwość, że nie zostały jej dostarczone odpowiednie instrukcje, a pilot szkunera zadecydował o modyfikacji trasy ze względów bezpieczeństwa. Zaskakujący jest jednak fakt, że pomimo skorzystania ze skrótu, długo na pierwszej pozycji utrzymywał się kuter „Wildfire”, który z resztą nie był zgłoszony do regat. Zmiana lidera nastąpiła dopiero przy skałach The Needles, na zachodnim skraju wyspy, a nowym prowadzącym została „America”. Później kłopotów doświadczyły też inne jednostki. Lidera zaczęli doganiać Brytyjczycy, ale jacht „Arrow” pechowo wpadł na mieliznę. W związku z tym, inna łódź „Alarm” postanowiła zachować się według zasad „fair play” i udzielić mu pomocy. Niedługo później „Volante” został uszkodzony i stracił bukszpryt. „America” przekroczyła linię mety jako pierwsza, dokładnie o godzinie 20.37. Oprócz tego szkunera, regaty ukończyły jeszcze dwie inne jednostki. Brytyjczykom nie podobało się, że Amerykanie skrócili sobie trasę wyścigu, więc złożyli w tej sprawie protest. Finalnie nie podważono zwycięstwa „Ameriki”, dzięki wsparciu ze strony klubu Royal Yacht Squadron. Nagrodę za wygraną w rywalizacji stanowił jeden z kilku srebrnych dzbanków, nabytych u Roberta Garrdarda – jubilera z Londynu.

Właściciele jachtu „America” zdecydowali się przekazać trofeum w akcie darowizny (Deed of Gift), w 1857r., klubowi New York Yacht Club. Podkreślili natomiast, że puchar ma mieć przechodni charakter i każdy jachtklub, bez względu w której części świata posiada swoją siedzibę, ma prawo rzucić wyzwanie jego aktualnemu posiadaczowi. Od tego czasu, puchar, od nazwy jachtu „America, jest określany „Pucharem Ameryki”.

Pierwsze historyczne Regaty o Puchar Ameryki

Brytyjczycy nie byli zadowoleni z wyniku zawodów wygranych przez „Americę”. Chociaż pragnęli rewanżu, wojna secesyjna w Stanach Zjednoczonych skutecznie spowolniła organizację kolejnych regat. Pierwsze Regaty o Puchar Ameryki finalnie odbyły się dopiero niemal dwadzieścia lat później, w 1870r. Trofeum postanowił przejąć brytyjski milioner James Ashbury, który zdobył swój majątek inwestując w kolejnictwo. Nie ma na to żadnych dowodów, ale podejrzewa się, że mężczyzna chciał w ten sposób zdobyć tytuł szlachecki. Ashbury występował jako przedstawiciel jachtklubu Royal Thames Yacht Club. Zaplanowano start Regat na 8 sierpnia, a trasę ustalono według tradycyjnych standardów New York Yacht Clubu. W wyścigu wzięło udział w sumie 18 jednostek: brytyjski szkuner milionera „Cambria” i jej siedemnastu przeciwników, a w nich zmodernizowana „America”. Wyścig nie zakończył się pomyślnie dla Jamesa Asbury’ego, gdyż „Cambria” dopłynęła do linii mety dopiero jako ósma, a po przeliczeniu przyznano jej dziesiątą lokatę. Zwycięzcą został amerykański szkuner mieczowy „Magic”, a słynna „America” zajęła czwartą pozycję.

Rok później odbyła się najbardziej kontrowersyjna edycja Regat. Ashbury postanowił jeszcze raz spróbować swoich sił i konkurować z Amerykanami na nowej jednostce – jachcie „Livonia”. Pucharu broniły cztery amerykańskie jachty: „Columbia”, „Palmer”, „Dauntless” i „Sappho”. Zmieniono zasady i według nowoprzyjętych reguł, wygrać miał zwycięzca czterech wyścigów. System ten nazywano „best of seven”. Pierwsze dwa biegi wygrała „Columbia”. W tym momencie organizatorzy otrzymali protest od Brytyjczyka, który zarzucał brak podania konkretnych instrukcji, co powodowało pokonywanie trasy przez poszczególne jednostki w różny sposób i groziło kolizją. Wniosek został odrzucony przez Amerykanów. Po następnych dwóch wyścigach tabela wyników wskazywała po dwa zwycięstwa dla „Columbii” i „Sappho”. New York Yacht Club zarządził wtedy swoje zwycięstwo, gdyż w sumie posiadał cztery wygrane wyścigi. Z taką interpretacją zasad nie zgadzali się Brytyjczycy, gdyż uważali, że dopiero kiedy jedna jednostka wygra czterokrotnie, będzie można zarządzić koniec Regat. Później, jeszcze dwa razy Ashbury konkurował na „Livonii”, aż w końcu samozwańczo ogłosił się zwycięzcą. Oficjalnie jego roszczenia nie zostały uznane. Po tych rozgrywkach przedstawiciele Wielkiej Brytanii zrazili się do Regat o Puchar Ameryki i podjęli decyzję o zaprzestaniu startów w rywalizacji. Dopiero pięć lat po feralnych Regatach, przysłowiową rękawicę rzucili Kanadyjczycy.

Zasady

Reguły rywalizacji zmieniały się wielokrotnie. Regaty o Puchar Ameryki od 1882r. są kategoryzowane jako tzw. regaty match racingowe. Oznacza to, że w wyścigu biorą udział tylko dwa jachty. Natomiast w 1930r. wprowadzono zasadę, która mówi, że rywalizujące jednostki muszą posiadać ten sam rating. W związku z tym, nie przelicza się czasów, a zwycięzcą zostaje ten, kto jako pierwszy dotrze do linii mety. Co więcej, zastrzeżono, że każdy uczestnik musiał posiadać jacht klasy IACC (International America’s Cup Class). Jest to międzynarodowa klasa jachtów, stworzona w celu ujednolicenia niektórych parametrów łodzi. Aby jacht spełniał warunki AICC, nie mógł być szerszy niż 5,5 m, zanurzenie nie powinno przekraczać 4 m, a 32,4 m to graniczna, dopuszczalna wysokość masztu. Zwracało się też uwagę na niektóre detale, jak wysokość bomu. Reszta parametrów jachtów była dowolna, ale musiała zostać spełniona pewna nierówność. Na pokładzie jachtu klasy IACC zazwyczaj pływało 16 osób, a czasami załogę uzupełniała 17 osoba – obserwator. Dzięki tym zasadom, większość jednostek biorących udział w Regatach o Puchar Ameryki była do siebie niezwykle podobna, czasami wręcz bliźniaczo. Widoczne różnice mogły występować w wielkości powierzchni żagli i wyporności.

Można by się zastanawiać, dlaczego organizatorzy wyścigu przywiązują tak dużą wagę do ujednolicenia jednostek? Klasę IACC wprowadzono nie bez powodu. Chciano bowiem, w ten sposób, zapobiec powtórzeniu się zdarzenia z 1988r., kiedy rywalizowały ze sobą: katamaran „Stars & Stripes” oraz jednokadłubowiec „New Zealand”. Podczas przygotowań do zawodów, obaj konkurenci wykorzystali niejasności w akcie „Deed of Gift”. Co ciekawe, po 2007r. pojawiły się głosy, że klasa IACC nie jest już aktualna. W związku z tym, w roku 2013, Regaty odbyły się na katamaranach klasy AC72. Jest to dwukadłubowy jacht, który nabiera prędkości, dzięki skrzydłu w formie sztywnego płatu. Dodatkowo, aby ograniczyć tarcie do minimum, w AC72 zastąpiono tradycyjne miecze nowoczesną hydropłetwą.

W Regatach o Puchar Ameryki nie konkurują reprezentacje wyznaczone przez konkretne państwa, ale przez jachtkluby. Drużyna jachtklubu, który zwyciężył w poprzedniej edycji zawodów, rywalizuje z dowolną drużyną, pragnącą podjąć wyzwanie. W sytuacji, kiedy dwa lub więcej jachtklubów zgłosi chęć udziału w rywalizacji, odbywają się eliminacje. Obrońcy Trofeum są zobowiązani do wyznaczenia akwenu, gdzie odbędą się kolejne regaty. Przeważnie lokalizacja znajduje się w niedalekiej odległości od siedziby tegoż klubu. Rok 1995 zapoczątkował system „best of nine”, co stanowiło, że zawody wygrywa ten, kto jako pierwszy zwycięży w pięciu wyścigach. Piętnaście lat później zmodyfikowano reguły, które przez następne trzy lata mówiły, że zwycięża załoga, która wygra tylko w dwóch biegach. Natomiast w 2013r. ustanowiono, że Trofeum otrzyma drużyna, której zostanie przyznane 9 punktów (otrzymuje się jeden punkt za każdy wygrany bieg). Ważną informacją dla przyszłych uczestników Regat, jest brak możliwości odwoływania się od decyzji sędziów po zakończonych zawodach. Wszystkie spory są rozstrzygane na bieżąco, zaraz po zgłoszeniu protestu podczas Regat.

Jak widać, Regaty o Puchar Ameryki są wydarzeniem pełnym emocji. Przez lata rywalizacji podjęły się przedstawicielstwa klubów amerykańskich, brytyjskich, kanadyjskich, włoskich, hiszpańskich, chińskich i wiele innych. Szkoda, że dotychczas w zawodach nie konkurował żaden jachtklub z Polski. Może w przyszłości doczekamy się naszego reprezentanta?

Bibliografia:
https://www.americascup.com/en/
https://www.americascup.com/en/history
https://pl.wikipedia.org/wiki/Regaty_o_Puchar_Ameryki

Słynne regaty: Puchar Ameryki